Młodzieżowe Słowo Roku 2017: Fenomen „XD” i Ewolucja Polszczyzny

Młodzieżowe Słowo Roku 2017: Fenomen „XD” i Ewolucja Polszczyzny

Język, niczym żywy organizm, nieustannie ewoluuje. Szczególnie dynamicznie proces ten obserwujemy w mowie młodych pokoleń, które z niezwykłą kreatywnością i swobodą kształtują nowe formy wyrazu. Plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku (MSR), organizowany od kilku lat przez Wydawnictwo Naukowe PWN, stał się barometrem tych zmian, oferując fascynujący wgląd w leksykalne innowacje i kulturowe rezonanse współczesnej polszczyzny. Choć dziś, w 2025 roku, mamy za sobą wiele edycji, edycja z roku 2017 pozostaje jedną z najbardziej pamiętnych, głównie za sprawą triumfu słowa „XD” – ikonicznego symbolu cyfrowej komunikacji, który przełamał bariery tekstowe i wkroczył do codziennego języka mówionego.

Zrozumienie języka młodzieży to klucz do poznania ich świata, wartości i sposobu myślenia. To nie tylko zbiór przemijających trendów, ale często zapowiedź szerszych zmian lingwistycznych, które z czasem mogą przeniknąć do języka ogólnego. Analizując MSR 2017, nie tylko cofamy się w czasie, by przypomnieć sobie zwycięskie i nominowane słowa, ale przede wszystkim zagłębiamy się w mechanizmy, które rządzą powstawaniem i popularyzacją nowych wyrazów w erze cyfrowej. Zastanowimy się, dlaczego akurat „XD” zdobyło serca jurorów, mimo że w głosowaniu publiczności nie było numerem jeden, a także przyjrzymy się innym, równie intrygującym propozycjom, które oddają ducha tamtych lat.

MSR 2017: Kontekst i Znaczenie Plebiscytu

Młodzieżowe Słowo Roku to inicjatywa, która wykracza poza zwykłą zabawę językową. To projekt o głębszym wymiarze kulturowym i socjologicznym, mający na celu monitorowanie i dokumentowanie żywych procesów językowych. Organizowany przez redaktorów słowników PWN, plebiscyt stał się corocznym rytuałem, który angażuje tysiące młodych ludzi, studentów, uczniów, a także językoznawców, socjologów i psychologów. W 2017 roku, podobnie jak w innych edycjach, jego głównym celem było wyłonienie słowa, które najpełniej oddawało ówczesny styl komunikacji młodzieży, ich nastroje, codzienne doświadczenia i internetowe nawyki.

Znaczenie MSR jest wielowymiarowe:

• Lustro Społeczne: Młodzieżowe słowa często odzwierciedlają istotne dla młodych ludzi zjawiska społeczne, technologiczne czy kulturowe. „Smartwica” to doskonały przykład problemu uzależnienia od technologii, który w 2017 roku był już powszechnie dyskutowany.
• Barometr Zmian Językowych: Plebiscyt pozwala śledzić, jak szybko język adaptuje się do nowych realiów, tworząc neologizmy, zapożyczenia czy modyfikując znaczenia istniejących wyrazów.
• Edukacja i Świadomość Językowa: MSR zwraca uwagę na dynamikę języka, zachęcając do refleksji nad tym, jak mówimy i jak komunikujemy się w różnych grupach społecznych. To także impuls do dyskusji o poprawności językowej i jej elastyczności.
• Budowanie Mostów Międzypokoleniowych: Choć często niezrozumiały dla starszych, młodzieżowy slang staje się punktem wyjścia do rozmów między pokoleniami, otwierając drogę do wzajemnego zrozumienia i poznania świata młodych.

W 2017 roku plebiscyt cieszył się już ugruntowaną pozycją, przyciągając rekordową liczbę propozycji i głosów. To świadczyło o rosnącym zainteresowaniu językiem i jego rolą w tożsamości młodzieżowej.

Leksykon Młodzieżowego Słowa Roku 2017: Nominacje i Ich Rezonans

Plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku 2017 obfitował w niezwykle kreatywne i różnorodne propozycje, z których każda w pewien sposób oddawała specyfikę komunikacji młodzieżowej tamtych lat. Choć ostatecznie wygrało „XD”, warto przyjrzeć się innym słowom, które walczyły o ten tytuł, gdyż wiele z nich na stałe wpisało się w potoczny język, a niektóre wręcz przeszły do mainstreamu, stając się częścią ogólnego, nie tylko młodzieżowego, słownictwa.

Spośród najpopularniejszych propozycji, które trafiły do finałowej listy, wyróżniały się:

• „Sztos”: To słowo, które zdobyło najwięcej głosów w publicznym głosowaniu (aż 417 głosów), było i nadal jest niezwykle popularne. Określa coś niezwykłego, imponującego, bardzo dobrego, godnego podziwu. Może odnosić się do osoby, przedmiotu, wydarzenia czy nawet emocji. Przykład użycia: „Ta impreza to sztos!”, „Nowy film – sztos!”. W 2017 roku było już mocno osadzone w języku, co mogło być jednym z powodów, dla których jury ostatecznie wybrało inne słowo, stawiając na innowacyjność i świeżość.
• „Dwudzionek”: Z wynikiem 269 głosów, uplasował się na drugim miejscu w głosowaniu. To kreatywny neologizm, stworzony z połączenia „dwóch” i „dni”, oznaczający „weekend”. Jest to przykład inwencji językowej młodzieży, która dąży do upraszczania i kondensowania znaczeń. Słowo to, choć eleganckie i pomysłowe, nie przebiło się w takim stopniu do języka ogólnego jak „sztos” czy „XD”, co może świadczyć o trudności w zastąpieniu już ugruntowanych form.
• „Balet”: Używane do opisania dobrej zabawy, imprezy. Ma konotacje luźnego, swobodnego spędzania czasu. Choć „balet” kojarzy się z tańcem, w młodzieżowym slangu przybrało szersze znaczenie beztroskiego hedonizmu.
• „Petarda”: Synonim czegoś spektakularnego, wyjątkowego, zaskakującego, wywołującego silne pozytywne emocje. Podobnie jak „sztos”, służy do wzmacniania ekspresji. Przykład: „Jego występ to była petarda!”.
• „Kisnąć”: Oznaczało śmiać się histerycznie, bardzo głośno, często z czegoś absurdalnego lub ironicznego. Ma w sobie element pewnej „niekontrolowanej” radości. „Kisnąć ze śmiechu”, „kisnąć z mema”.
• „Smartwica”: Bardzo trafny neologizm opisujący uzależnienie od smartfona lub nadmierne korzystanie z niego. To słowo idealnie oddawało rosnący problem cyfrowego uzależnienia wśród młodych ludzi, stanowiąc jednocześnie komentarz społeczny. Jego forma („-wica” jak „padaczka”, „nerwica”) sugeruje chorobę, co wzmacnia jego wydźwięk.
• „Odjaniepawlić”: Jeden z najbardziej kontrowersyjnych, a zarazem kreatywnych neologizmów, który wzbudzał wiele dyskusji ze względu na swoje odniesienie do Jana Pawła II. Słowo to oznaczało „zrobić coś niezwykłego, zaskakującego, nieprzewidywalnego”, często z nutą ironii lub zdziwienia. Jego popularność świadczyła o swobodzie młodzieży w żonglowaniu odniesieniami kulturowymi i symbolicznymi.
• „Najsik”: Proste zapożyczenie z angielskiego „nice”, wyrażające aprobatę, zadowolenie. To przykład naturalnego włączania anglicyzmów do polszczyzny, często w spolszczonej formie.
• „Banger”: Kolejne zapożyczenie z angielskiego, oznaczające przebojową piosenkę, hit, coś wyjątkowo udanego i energicznego, co „wali” (uderza) i porusza.
• „Wiksa”: Podobnie jak „balet”, odnosi się do imprezy, ale często z naciskiem na jej intensywność, głośność i dzikość. „Dobra wiksa” to gwarancja niezapomnianej zabawy.
• „Pewex”: To zaskakujące użycie starej nazwy sklepu, w którym w PRL-u można było kupić luksusowe dobra za dewizy, w nowym znaczeniu „oczywiście”, „pewnie”. To fascynujący przykład resemantyzacji, czyli nadawania nowego znaczenia istniejącym słowom, czerpiący z historycznej pamięci, ale w sposób humorystyczny.
• „Nitka”: Odnosząca się do sekwencji postów lub komentarzy na ten sam temat w mediach społecznościowych (szczególnie Facebooku), tworzących ciąg dyskusji. To termin ściśle związany z architekturą komunikacji internetowej.

Każde z tych słów, niezależnie od tego, czy wygrało, czy nie, stanowiło cenną próbkę języka młodzieżowego, ukazując jego różnorodność, kreatywność i zdolność do szybkiego reagowania na zmieniające się realia.

Mechanizm Wyboru: Proces Głosowania i Rola Kapituły

Proces wyboru Młodzieżowego Słowa Roku w 2017 roku był złożony i dwuetapowy, co jest charakterystyczne dla plebiscytu PWN. Choć publiczność mogła oddać swoje głosy, ostateczna decyzja należała do specjalnie powołanej kapituły, składającej się z językoznawców i ekspertów od komunikacji.

Jak przebiegał plebiscyt i ile głosów oddano?

Plebiscyt MSR 2017 przyciągnął ogromne zainteresowanie, o czym świadczy imponująca liczba ponad 5000 zgłoszonych propozycji oraz głosów. Młodzież aktywnie korzystała z możliwości oddania głosu online, co pozwoliło na zebranie szerokiego spektrum wyrażeń i określeń. Zgodnie z oficjalnymi danymi, w publicznym głosowaniu wyniki prezentowały się następująco:

• „Sztos” – zdobył najwięcej, bo aż 417 głosów.
• „Dwudzionek” – uplasował się na drugim miejscu z wynikiem 269 głosów.
• „XD” – zajął trzecią pozycję, zbierając 227 głosów.

Mimo że „sztos” i „dwudzionek” uzyskały znacząco więcej głosów od „XD”, ostateczna decyzja nie była podyktowana jedynie ilością wskazań. To kluczowy aspekt plebiscytu MSR, który odróżnia go od prostego głosowania popularnościowego.

Dlaczego niektóre słowa zostały odrzucone lub nie wygrały pomimo wysokiej liczby głosów?

Decyzja kapituły o wyborze „XD” jako Młodzieżowego Słowa Roku 2017, pomimo niższego wyniku w głosowaniu publicznym, była zgodna z zasadami konkursu i szeroko dyskutowana w mediach. Istnieją konkretne powody, dla których słowa takie jak „sztos” czy „dwudzionek” zostały ostatecznie odrzucone jako zwycięzcy, choć były bardzo popularne:

• Kryteria Kapituły: Kapituła konkursu, złożona z ekspertów językowych, oceniała słowa nie tylko pod kątem popularności, ale przede wszystkim ich „nowości”, „kreatywności” i „potencjału rozwojowego”. Słowo musiało wnieść coś świeżego do języka młodzieży. „Sztos” w 2017 roku było już stosunkowo ugruntowane i znane, a kapituła mogła szukać czegoś, co dopiero zdobywało szturmem cyfrową przestrzeń.
• „Niska akceptowalność jako czysto językowe pomysły”: Oryginalny tekst wspomina, że „sztos” i „dwudzionek” zostały odrzucone z powodu „niskiej akceptowalności jako czysto językowe pomysły”. To sformułowanie jest nieco nieprecyzyjne, ale najprawdopodobniej oznaczało, że jury uznało te słowa za zbyt pospolite, już osadzone w języku potocznym lub za mało innowacyjne z perspektywy leksykograficznej. „Dwudzionek”, mimo swej pomysłowości, mógł być postrzegany jako neologizm, który nie „przyjął się” na tyle powszechnie, by stać się reprezentatywnym dla całego rocznika.
• Zasada „nie wyboru słów, które już wcześniej triumfowały”: Choć w 2017 roku „XD” wygrało po raz pierwszy, ta zasada jest kluczowa dla idei plebiscytu PWN. Ma ona na celu promowanie różnorodności językowej i ciągłe odkrywanie nowych, dynamicznie rozwijających się form wyrazu. Gdyby co roku wygrywały te same, już ugruntowane słowa, plebiscyt straciłby swój sens jako barometr językowych innowacji. W przypadku „sztosu” mogła to być interpretacja, że słowo to było już tak wszechobecne, że jego ponowne „zwycięstwo” nie wnosiłoby nic nowego.
• Uniwersalność i Potencjał „XD”: „XD” wyróżniało się swoją niezwykłą wszechstronnością i zdolnością do adaptacji w różnych kontekstach komunikacyjnych, zarówno cyfrowych, jak i (co było wówczas nowością) ustnych. Było to odzwierciedleniem głębokich zmian w sposobie komunikacji młodych ludzi, którzy coraz częściej posługiwali się językiem hybrydowym, łączącym tekst, grafikę i dźwięk.

Decyzja kapituły odzwierciedlała więc bardziej złożone kryteria niż tylko „ilość lajków”, stawiając na innowacyjność, uniwersalność i odzwierciedlanie rzeczywistych trendów w dynamicznie zmieniającej się komunikacji młodzieżowej.

„XD” – Triumf Ikonograficznego Uśmiechu

Zwycięstwo „XD” w plebiscycie Młodzieżowe Słowo Roku 2017 było symbolicznym momentem, podkreślającym rosnącą dominację kultury cyfrowej w codziennej komunikacji. Choć pod względem liczby głosów w plebiscycie zajęło dopiero trzecie miejsce, kapituła dostrzegła w nim coś więcej niż tylko popularne wyrażenie – uznała je za prawdziwą ikonę języka młodzieży, która doskonale oddaje ducha epoki internetu.

Znaczenie i popularność słowa „XD”

„XD” to pierwotnie emotikon, powstały z połączenia wielkiej litery „X” (symbolizującej zamknięte oczy, często w kontekście intensywnego śmiechu lub przymknięcia oczu ze śmiechu) i „D” (symbolizującej otwarte usta w szerokim uśmiechu). W swojej najprostszej formie symbolizuje uśmiech, śmiech, radość, rozbawienie. Jednak w miarę ewolucji języka internetowego, „XD” zyskało znacznie szersze spektrum zastosowań i kontekstów, stając się jednym z najbardziej elastycznych i wielofunkcyjnych elementów komunikacji cyfrowej.

Jego fenomenalna popularność wynika z kilku kluczowych cech:

• Wszechstronność Gramatyczna: To, co czyni „XD” wyjątkowym, to jego zdolność do pełnienia niemal każdej funkcji gramatycznej. Może być używane jako:
  • Wykrzyknik: „Ale śmieszne! XD” (wyrażenie rozbawienia).
  • Partykuła: „Coś tam XD powiedział.” (oznacza, że coś zostało powiedziane z dystansem, żartobliwie).
  • Rzeczownik: „Zrobiłem takie XD.” (oznacza coś zabawnego, śmiesznego).
  • Przymiotnik: „To jest takie XD!” (coś jest zabawne, absurdalne, śmieszne).
  • Przysłówek: „Gapiłem się XD na niego.” (w sposób rozbawiony, z dystansem).

  Ta elastyczność sprawia, że „XD” jest niezwykle efektywne w szybkim i zwięzłym przekazywaniu emocji w komunikacji pisanej.

• Kondensacja Emocji: W dobie komunikacji tekstowej, gdzie brakuje intonacji, mimiki czy gestów, „XD” stało się substytutem szeregu emocji – od szczerego rozbawienia, przez ironię, sarkazm, po zakłopotanie czy dystans. „XD” może złagodzić ton wypowiedzi, dodać jej lekkości lub celowo zasygnalizować, że coś jest żartem.
• Łatwość Użycia: Proste do wpisania, szybkie do zinterpretowania. Nie wymaga szukania odpowiedniego emoji czy długiego opisu stanu emocjonalnego.
• Rozpowszechnienie w Mediach Społecznościowych: „XD” było wszechobecne na wszystkich popularnych platformach w 2017 roku – od Facebooka i Twittera, przez Instagram (w opisach i komentarzach), po komunikatory internetowe. Było integralną częścią języka memów i viralowych treści. Do dziś jest często używane, choć jego częstotliwość i konteksty mogły nieco ewoluować.

Różnorodne zastosowania i konteksty użycia

Fenomen „XD” polegał na jego zdolności do adaptacji w niemal każdym kontekście komunikacyjnym, gdzie potrzebne było wyrażenie jakiejkolwiek formy rozbawienia, dystansu czy ironii. Przykłady użycia są niezliczone:

• W odpowiedzi na śmieszny żart: „XD co za suchar!”
• W komentarzu do absurdalnej sytuacji: „Ona to odwaliła XD.”
• Jako element rozładowujący napięcie: „Spóźniłem się 2 godziny XD, ale zdążyłem.”
• Wyrażanie zażenowania, ale z humorem: „Moja mama to nagrała XD.”
• Podkreślenie braku powagi: „Nie no, idę XD na imprezę w piżamie.”

Początkowo „XD” było domeną komunikacji pisanej, ale z czasem, dzięki swojej dominacji w internecie, przeniknęło również do języka mówionego. Młodzi ludzie zaczęli faktycznie wypowiadać „iks de”, co było świadectwem głębokiej integracji cyfrowego języka z językiem potocznym. To zjawisko pokazuje, jak nowe media nie tylko kształtują styl pisania, ale również wpływają na fonetykę i leksykę języka mówionego. „XD” jest doskonałym przykładem ikony kultury cyfrowej, która w 2017 roku, dzięki swojej uniwersalności i elastyczności, zasłużenie zdobyła tytuł Młodzieżowego Słowa Roku, stając się symbolem zmian w polszczyźnie.

Neologizmy Roku 2017: Kreatywność Języka Młodzieży

Plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku to prawdziwa kopalnia neologizmów i świeżych wyrażeń, które świadczą o nieograniczonej kreatywności języka młodzieży. Rok 2017 przyniósł wiele intrygujących propozycji, które doskonale ilustrują, jak młodzi ludzie potrafią w unikalny sposób nazywać otaczającą ich rzeczywistość, odpowiadając na nowe potrzeby komunikacyjne i komentując zjawiska społeczne. Trzy z nich zasługują na szczególną uwagę: „dwudzionek”, „smartwica” i „odjaniepawlić”.

Najciekawsze neologizmy: „dwudzionek”, „smartwica”, „odjaniepawlić”

• „Dwudzionek”: Jak już wspomniano, to błyskotliwe określenie na „weekend”. Jego urok tkwi w prostocie i logicznym połączeniu dwóch elementów: liczebnika „dwa” i rzeczownika „dzień”. Ten neologizm jest przykładem dążenia do precyzji i kondensacji znaczenia, a jednocześnie świadczy o pewnej zabawowej postawie wobec języka. Choć „weekend” jest słowem powszechnie używanym i akceptowanym, „dwudzionek” stanowił ciekawą, rodzimą alternatywę, która idealnie wpisywała się w stylistykę plebiscytu. Mimo że nie wygrał, pokazał, że polska młodzież potrafi w kreatywny sposób budować własne, rodzime określenia, zamiast wyłącznie adaptować anglicyzmy.
• „Smartwica”: To słowo to prawdziwa perełka, będąca doskonałym przykładem neologizmu, który w syntetyczny sposób oddaje złożone zjawisko społeczne. „Smartwica” to połączenie „smartfona” (lub szerzej – technologii smart) z sufiksem „-wica”, który w języku polskim często odnosi się do chorób (np. „padaczka”, „nerwica”, „cukrzyca”). W ten sposób słowo to w niezwykle trafny i humorystyczny, ale zarazem alarmujący sposób, opisywało problem uzależnienia od smartfonów, który w 2017 roku był już bardzo widoczny. Młodzi ludzie, którzy sami na co dzień korzystają z tych urządzeń, potrafili nazwać tę zależność, wykazując się samoświadomością i autoironią. To słowo wciąż pozostaje aktualne i doskonale weszłoby do powszechnego użycia, gdyby nie dominacja innych, bardziej ogólnych określeń na cyfrowe uzależnienie.
• „Odjaniepawlić”: Jeden z najbardziej kontrowersyjnych, a zarazem najbardziej kreatywnych neologizmów. Pochodzi od nazwiska papieża Jana Pawła II i oznacza „zrobić coś niesamowitego, spektakularnego, zaskakującego, nieprawdopodobnego, często w sposób absurdalny lub nieoczekiwany”. Jego dwuznaczność i humor wynikały z połączenia wzniosłości postaci papieża z potocznym i nieco rubasznym charakterem działania. To słowo świadczy o niezwykłej swobodzie młodzieży w tworzeniu nowych form, czerpiących z kontekstów kulturowych i religijnych, ale reinterpretujących je na swój sposób. „Odjaniepawlić” to przykład metaforycznego myślenia i zdolności do tworzenia idiomów o silnym ładunku ekspresyjnym. Mimo kontrowersji, oddaje ono pewien nurt w języku młodzieży, który nie boi się przekraczać granic.

Te neologizmy pokazują, że język młodzieży to nie tylko zapożyczenia z angielskiego czy skróty internetowe. To również żywy proces twórczy, który polega na przekształcaniu istniejących elementów języka, nadawaniu im nowych znaczeń i tworzeniu zupełnie oryginalnych form, które doskonale oddają dynamikę współczesnego świata.

Ewolucja Polszczyzny: Wpływ Młodzieżowego Słowa na Język Standardowy

Język młodzieżowy, choć często postrzegany jako efemeryczny i marginalny, odgrywa niezwykle istotną rolę w ewolucji całej polszczyzny. Plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku jest tego doskonałym potwierdzeniem, ukazującym, jak innowacyjne słowa i wyrażenia, stworzone przez młode pokolenie, przenikają do języka ogólnego, wzbogacając go i modyfikując nasz sposób komunikacji.

Jak język młodzieżowy kształtuje polszczyznę?

Wpływ języka młodzieżowego na polszczyznę jest wieloaspektowy:

• Wzbogacanie Słownictwa: Młodzież wprowadza do języka nowe terminy, które w precyzyjny sposób opisują nowe zjawiska (np. „smartwica”) lub nadają nowe, świeże znaczenia starym słowom („petarda”, „balet”). Niektóre z nich, jak „sztos” czy „ogarnąć”, po latach stają się na tyle powszechne, że trafiają do słowników języka polskiego jako neosemantyzmy lub potoczne syn