Młodzieżowe Słowo Roku 2022: Lingwistyczny Barometr Czasów

Młodzieżowe Słowo Roku 2022: Lingwistyczny Barometr Czasów

Plebiscyt na Młodzieżowe Słowo Roku od lat stanowi fascynujące okno na dynamikę polszczyzny i zmieniające się oblicze kultury młodych ludzi. To nie tylko zabawa czy lingwistyczna ciekawostka, ale przede wszystkim niezwykle cenne narzędzie do badania ewolucji języka, który jest żywym organizmem, nieustannie reagującym na społeczne, kulturowe i technologiczne przemiany. Edycja 2022, w której triumfowało słowo „essa”, była kolejnym dowodem na to, jak szybko język młodzieży adaptuje się do nowych realiów, tworząc nowe formy ekspresji, nierzadko oparte na grze słów, skrótach myślowych i odniesieniach do kultury internetowej.

Analiza wyników Młodzieżowego Słowa Roku 2022 pozwala zrozumieć, jakie emocje dominują wśród młodego pokolenia, w jaki sposób nawiązują relacje, jak radzą sobie z wyzwaniami codzienności i jakie wartości są dla nich istotne. Zwycięska „essa” stała się symbolem radości, luzu i beztroski, ale także sukcesu i akceptacji. Zagłębiając się w ten fenomen, możemy lepiej poznać świat młodzieżowego slangu, jego źródła, mechanizmy rozprzestrzeniania i funkcje, jakie pełni w komunikacji międzyludzkiej.

Geneza i Mechanika Plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku 2022

Plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku, organizowany przez Wydawnictwo Naukowe PWN we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, to inicjatywa o ugruntowanej pozycji w polskim krajobrazie lingwistycznym. Jego głównym celem jest wyłonienie słowa, wyrażenia lub frazy, która w danym roku najtrafniej oddaje ducha komunikacji młodzieżowej. Proces wyboru jest dwuetapowy i gwarantuje zarówno szerokie zaangażowanie internautów, jak i profesjonalną weryfikację językoznawczą.

W 2022 roku plebiscyt rozpoczął się od fazy zgłoszeń, która trwała od 11 października do 8 listopada. Internauci mieli możliwość przesyłania swoich propozycji za pośrednictwem formularza online. Zainteresowanie było ogromne – zebrano imponującą liczbę 8 221 unikalnych słów i fraz. Ta frekwencja świadczy o zaangażowaniu młodych ludzi w kształtowanie własnego języka i chęci dzielenia się nim ze światem. Co więcej, pokazuje, jak wiele nowych wyrazów i zwrotów pojawia się w codziennym użyciu, często niezauważonych przez starsze pokolenia.

Po etapie zgłoszeń, jury, w skład którego wchodzą wybitni językoznawcy (prof. dr hab. Anna Wileczek z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach i Uniwersytetu Warszawskiego, prof. dr hab. Marek Łaziński z Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. dr hab. Ewa Kołodziejek z Uniwersytetu Szczecińskiego), podjęło się zadania wyboru finałowej listy. Ich praca nie polegała wyłącznie na zliczaniu najczęściej zgłaszanych słów. Kluczowe było sprawdzenie zgodności propozycji z regulaminem, wyeliminowanie wyrazów wulgarnych, obraźliwych czy propagujących treści niezgodne z prawem. Jury analizowało również kontekst użycia zgłoszonych słów, ich popularność w różnych środowiskach młodzieżowych oraz potencjał do odzwierciedlania szerszych trendów kulturowych. Ostatecznie, z tysięcy propozycji wybrano 20 finalistów, które przeszły do drugiego etapu głosowania.

Rolą jury było również przyznanie Nagrody Jury, niezależnej od głosowania internautów, dla słowa szczególnie wyróżniającego się pod względem lingwistycznym lub kulturowym. W 2022 roku nagrodę tę otrzymało słowo „odklejka”, co podkreśla jego znaczenie w młodzieżowym języku i zdolność do oddawania złożonych stanów emocjonalnych czy mentalnych.

„Essa”: Triumf Radości, Luzu i Optymizmu w Języku Młodych

Zwycięzcą plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku 2022 zostało słowo „essa” – i nie bez powodu. To krótkie, dwusylabowe wyrażenie w niezwykle zwięzły sposób oddaje całą gamę pozytywnych emocji: od radości, przez luz, beztroskę, po poczucie triumfu czy sukcesu. Jego uniwersalność i prostota sprawiły, że błyskawicznie zyskało popularność, stając się integralnym elementem slangu młodzieżowego, obecnym zarówno w komunikacji online, jak i w codziennych rozmowach.

„Essa” to więcej niż tylko wyraz; to swoisty okrzyk, który może pełnić funkcję wykrzyknika entuzjazmu, np. po udanym zakończeniu trudnego zadania („Zdałem egzamin! Essa!”), osiągnięciu celu w grze, czy po prostu w chwili odprężenia i satysfakcji. Może również służyć jako powitanie czy pożegnanie między rówieśnikami, podkreślając swobodną i pozytywną atmosferę relacji. Przykładem jest klasyczne „Siemanko, essa!” jako luźne powitanie, czy „Dzięki za wszystko, essa!” na pożegnanie, sugerujące dobre samopoczucie. W kontekście szerszym, „mieć essę” lub „być na essie” oznacza stan pełen radości, optymizmu, a nawet swoistego „flow” – lekkości bytu, w której wszystko idzie po naszej myśli. To poczucie mentalnego komfortu i szczęścia, które młodzież chętnie wyraża i do którego dąży.

Fenomen „essy” nie ogranicza się wyłącznie do sfery werbalnej. Podobnie jak wiele innych współczesnych wyrażeń, „essa” posiada swoje niewerbalne odpowiedniki. Może być wyrażona poprzez gesty (np. uniesiony kciuk, charakterystyczny ruch dłonią), mimikę, a także za pomocą emotikonów czy naklejek w komunikatorach internetowych. W kontekście cyfrowym, prosty emotikon 😎 lub 🙌 może w pełni zastąpić słowo „essa”, przekazując ten sam ładunek pozytywnych emocji. To pokazuje, jak płynnie język młodzieży przechodzi między sferą mówioną, pisaną a wizualną, adaptując się do specyfiki komunikacji cyfrowej.

Popularność „essy” wynika z kilku kluczowych czynników. Po pierwsze, jej uniwersalność pozwala na wyrażenie szerokiej gamy pozytywnych uczuć w prosty i bezpośredni sposób. Po drugie, jest łatwa do zapamiętania i wymówienia, co ułatwia jej szybkie rozpowszechnienie. Po trzecie, „essa” doskonale wpisuje się w młodzieżową potrzebę ekspresji emocjonalnej i budowania poczucia wspólnoty poprzez dzielenie się pozytywnymi doświadczeniami. W świecie, który często stawia przed młodymi ludźmi wyzwania i presję, „essa” staje się swego rodzaju językowym wentylem bezpieczeństwa, pozwalającym na chwilę zapomnieć o trudnościach i celebrować momenty radości i beztroski. To także wyraz optymistycznego podejścia do codzienności, charakterystycznego dla wielu młodych ludzi, którzy mimo wszystko starają się szukać pozytywnych stron życia.

Finałowa Dwudziestka: Obraz Współczesnego Slangu Młodzieżowego

Finałowa lista 20 słów w plebiscycie Młodzieżowe Słowo Roku 2022 to prawdziwa skarbnica wiedzy o języku i kulturze młodych ludzi. Każde z tych słów opowiada swoją historię, odzwierciedlając aktualne trendy, zainteresowania i emocje młodego pokolenia. To mozaika, w której odbijają się wpływy internetu, gier, popkultury, a także swoistej kreatywności językowej, często opartej na humorze, ironii i skrócie myślowym. Przyjrzyjmy się bliżej kilku wybranym przykładom, które rzucają światło na różnorodność współczesnego slangu.

• Baza: To słowo, które oznacza coś oczywistego, podstawowego, co „każdy wie”. Może być używane w kontekście zgody lub potwierdzenia uniwersalnej prawdy. Na przykład: „Że pizza jest dobra to baza” – czyli to jest coś tak oczywistego, że nie wymaga dyskusji. Odzwierciedla potrzebę młodych ludzi do szybkiego komunikowania akceptacji i wspólnych poglądów.
• Betoniarz: Ten termin odnosi się do osoby, która jest bardzo silna fizycznie i na siłowni „dźwiga ciężary jak beton”. Słowo to, choć humorystyczne, nawiązuje do rosnącej popularności sportów siłowych i dbałości o sylwetkę wśród młodzieży. Jest to też przykład kreatywności w tworzeniu neologizmów.
• Cringe: Zapożyczenie z języka angielskiego, oznaczające uczucie zażenowania, wstydu, skrępowania. Stosowane jest, gdy coś jest tak nieudane, żenujące lub krępujące, że aż powoduje fizyczny dyskomfort. Przykład: „Jego próba tańca była totalny cringe”. Słowo to jest wszechobecne w internecie, gdzie młodzi ludzie oceniają zachowania innych, często z dużą dawką ironii.
• Gigachad: To określenie wywodzące się z internetowych memów, opisujące idealnego, hiper-męskiego mężczyznę – pewnego siebie, atrakcyjnego, często nierealistycznie doskonałego. Używane jest zarówno na poważnie (do określenia kogoś podziwianego), jak i ironicznie. Odzwierciedla estetykę i humor panujące w określonych internetowych społecznościach.
• Kto pytał?: To krótkie, retoryczne pytanie, które stało się popularną ripostą w internecie, mającą na celu zdyskredytowanie rozmówcy lub zakończenie niepotrzebnej dyskusji. Stosowane jest, gdy ktoś opowiada o czymś, co nikogo nie interesuje lub co jest oczywiste. Jest to przykład ostrego, czasem nawet agresywnego humoru, charakterystycznego dla niektórych interakcji online.
• Łymyn: Fonetyczny zapis angielskiego słowa „women”, używany często w memach internetowych w kontekście stereotypów dotyczących kobiet. Często ma wydźwięk żartobliwy lub ironiczny, ale może być również postrzegany jako seksistowski w zależności od kontekstu. Ukazuje wpływ memów na język i jednocześnie złożoność ich interpretacji.
• NPC: Skrót od angielskiego „Non-Player Character”, czyli postaci niezależnej w grach komputerowych. W slangu młodzieżowym odnosi się do osoby, która zachowuje się w sposób przewidywalny, bezrefleksyjny, jakby była zaprogramowana, nie posiadając własnej inicjatywy czy głębszych myśli. Używane jest często w kontekście krytyki konformizmu czy braku oryginalności.
• Rel: Skrót od angielskiego „relatable”, oznaczający, że coś jest „trafne”, „to ja”, „dokładnie tak”. Wyraża empatię, zrozumienie i utożsamianie się z czyimiś doświadczeniami lub uczuciami. Jest niezwykle popularne w mediach społecznościowych, gdzie młodzi ludzie dzielą się swoimi przemyśleniami i szukają potwierdzenia, że inni czują podobnie. „O matko, ten mem to totalny rel!”
• Robi wrażenie: To wyrażenie, często używane z pewną dozą ironii, do skomentowania czegoś, co jest imponujące, ale niekoniecznie w pozytywnym sensie. Może odnosić się do czegoś wielkiego, absurdalnego, lub po prostu zaskakującego. Jego dwuznaczność sprawia, że jest wszechstronne w użyciu.
• UwU: Emotikon (lub onomatopeja), pierwotnie pochodzący z kultury japońskiej (manga, anime), przedstawiający słodką, uroczą, a czasem kokieteryjną buźkę. Wyraża niewinność, urok, ale może być też używane z ironią. Jest to przykład, jak globalne trendy i specyficzne subkultury wpływają na język.

Analiza tych słów pokazuje, że język młodzieżowy jest niezwykle dynamiczny, kreatywny i intertekstualny. Wiele z tych wyrażeń ma korzenie w internecie, grach wideo, memach i globalnej popkulturze. Charakteryzują się one zwięzłością, często ironią i zdolnością do szybkiego przekazywania złożonych emocji lub opinii. Są to narzędzia, które pozwalają młodym ludziom budować tożsamość, odróżniać się od starszych pokoleń i efektywnie komunikować się w swoim własnym, unikalnym środowisku.

„Odklejka”, „Rel”, „Onuca” i Inne Wyrazy Wyróżnione: Głębokie Nurkowanie w Kontekst

Poza zwycięską „essą”, finałowa dwudziestka plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku 2022 obfitowała w wyrażenia, które zasługują na szczególną uwagę ze względu na ich użycie, pochodzenie i kulturowe znaczenie. Wyróżnienie przez Jury słowa „odklejka” jest tu szczególnie wymowne, ale także „rel” i „onuca” dają nam cenne wskazówki dotyczące współczesnego języka młodzieży.

Odklejka: Stan Oderwania od Rzeczywistości

Słowo „odklejka” otrzymało Nagrodę Jury, co podkreśla jego znaczenie w młodzieżowym slangu. Termin ten opisuje stan oderwania od rzeczywistości, ale w niezwykle szerokim, wręcz elastycznym kontekście. Może oznaczać moment zagubienia, roztargnienia, gdy czyjeś myśli błądzą gdzie indziej. Na przykład: „Mam dziś totalną odklejkę, nic nie mogę zapamiętać”. Może też odnosić się do silnych, intensywnych emocji, które sprawiają, że osoba czuje się „odleciana” lub „poza kontrolą”, np. „Po tym koncercie miałem taką odklejkę, że nie wiedziałem, gdzie jestem”.

Jednak „odklejka” to także ironiczne odniesienie do kreatywności, oryginalności, a nawet szaleństwa. Ktoś, kto ma „odklejkę”, może być postrzegany jako ekscentryczny, niekonwencjonalny w swoim myśleniu lub zachowaniu. Na przykład, gdy ktoś rzuci absurdalny żart, można skomentować: „Ale odklejka!”. W tym sensie słowo to staje się metonimią dla czegoś, co wykracza poza normy, jest „z kosmosu”, ale jednocześnie budzi zaciekawienie, a nawet podziw. To subtelne rozróżnienie jest kluczowe – „odklejka” nie zawsze jest negatywna; często służy do opisywania czegoś, co jest po prostu inne, poza schematami, a czasem wręcz genialne w swojej oryginalności. Wskazuje to na wartość, jaką młodzi ludzie przykładają do autentyczności i nieszablonowego myślenia, nawet jeśli jest ono na granicy absurdu.

Rel: Uniwersalny Wyraz Zrozumienia i Empatii

„Rel” to skrót od angielskiego słowa „relatable”, które w języku polskim zyskało ogromną popularność. Oznacza dosłownie „możliwy do utożsamienia się”, „trafny”, „to ja”. Kiedy młody człowiek mówi „rel” w odpowiedzi na czyjąś wypowiedź, oznacza to, że w pełni rozumie, co ten ktoś przeżywa, myśli lub czuje, i potrafi się z tym utożsamić. Jest to ekspresja empatii, wspólnych odczuć i doświadczeń. Przykładowo, gdy ktoś narzeka na trudności w nauce, odpowiedź „Rel, stary, rel” oznacza pełne zrozumienie i solidarność. Słowo to jest niezwykle ważne w budowaniu więzi społecznych w erze cyfrowej, gdzie młodzi ludzie często dzielą się swoimi osobistymi przeżyciami w mediach społecznościowych. „Rel” staje się w pewien sposób potwierdzeniem, że nie są sami ze swoimi problemami czy radościami, co wzmacnia poczucie przynależności do wspólnoty rówieśniczej. To dowód na to, jak język potrafi budować mosty między jednostkami, nawet jeśli odbywa się to za pomocą prostego skrótowca.

Onuca: Slangowe Określenie Wrażliwości Społecznej

„Onuca” to słowo o zupełnie innym wydźwięku, niż „essa” czy „rel”. W slangu młodzieżowym odnosi się do osoby, która jest postrzegana jako mało interesująca, nudna, nieatrakcyjna, a nawet nieco „nierozgarnięta” w kontekście społecznym. Często sugeruje pasywność, brak inicjatywy lub po prostu ogólną nieatrakcyjność w danym środowisku. Można usłyszeć: „Nie rób z siebie onucy!” jako ostrzeżenie, by ktoś zachował się z większym zaangażowaniem lub stylem. Słowo to, choć brzmi dosyć dosadnie i może być pejoratywne, oddaje pewną specyfikę młodzieżowego humoru i tendencję do kategoryzowania ludzi w szybki, często przerysowany sposób. Jest to przykład, jak slang może być narzędziem wyrażania dezaprobaty, ale też budowania i utrzymywania hierarchii społecznych w grupach rówieśniczych. Jego obecność w finałowej dwudziestce świadczy o tym, że młodzi ludzie posługują się językiem do komentowania zachowań społecznych i określania swojego stosunku do innych.

Podsumowując, te wyrażenia, choć zróżnicowane pod względem znaczenia i konotacji, wspólnie malują obraz języka młodzieżowego, który jest elastyczny, kreatywny i głęboko zakorzeniony w ich codziennym życiu, zarówno tym offline, jak i online. Pokazują, że slang to nie tylko zbiór „modnych słówek”, ale precyzyjne narzędzie do wyrażania emocji, budowania relacji i komentowania otaczającej rzeczywistości.

Wpływ Mediów Społecznościowych i Technologii na Ewolucję Języka Młodych

Nie da się zrozumieć fenomenu Młodzieżowego Słowa Roku bez uwzględnienia gigantycznego wpływu, jaki na język młodych ludzi wywierają media społecznościowe i nowe technologie. Platformy takie jak TikTok, Instagram, Discord, YouTube czy nawet popularne gry online stały się prawdziwymi inkubatorami nowych słów i wyrażeń, które w błyskawicznym tempie rozprzestrzeniają się po całym świecie.

Szybkość rozprzestrzeniania: Kiedyś nowe słowa potrzebowały dekad, aby trafić do szerszego obiegu. Dziś, dzięki viralowym trendom na TikToku czy memom na Reddicie, nowe wyrażenia mogą zyskać globalną popularność w ciągu kilku dni. „Essa” jest tego doskonałym przykładem – jej pierwotne korzenie można odnaleźć w środowisku graczy i twórców internetowych, skąd dzięki streamom i krótkim filmikom trafiła do masowej świadomości. Ta błyskawiczna dyfuzja językowa jest cechą charakterystyczną współczesnego slangu.

Globalizacja języka: Internet sprawia, że bariery językowe stają się coraz mniej znaczące. Młodzi ludzie z łatwością przyswajają anglicyzmy i zapożyczenia z innych języków, zwłaszcza te pochodzące z globalnych platform rozrywkowych czy gamingowych. „Cringe”, „rel”, „NPC”, „gigachad” – to tylko kilka przykładów, które pokazują, jak powszechne stało się włączanie angielskich słów do polskiego slangu. Często są one adaptowane fonetycznie lub graficznie, tworząc nowe, hybrydowe formy, jak wspominane wcześniej „łymyn”. To zjawisko świadczy o otwartości młodych ludzi na inne kultury i ich zdolności do swobodnego poruszania się w globalnej przestrzeni informacyjnej.

Kreatywność i skrótowość: Ograniczenia znakowe na Twitterze, szybkość komunikacji na czatach czy potrzeba błyskawicznego przekazu w krótkich filmikach skutkują rozwojem języka skrótowego. Akronimy, skrótowce, a także neologizmy oparte na fonetyce („essa”) czy asocjacjach („odklejka”) pozwalają na efektywne przekazywanie informacji. Często cechuje je duża doza humoru, ironii i metafor. Młodzież nie boi się bawić językiem, modyfikować go i dostosowywać do swoich potrzeb. To prowadzi do powstawania bardzo plastycznych i ekspresyjnych form.

Wpływ gier i subkultur: Środowisko gier wideo jest szczególnie płodne, jeśli chodzi o generowanie nowego slangu. Terminologia z gier często przenika do codziennego języka, stając się metaforami dla życiowych sytuacji. „NPC”, jak już wspomniano, to doskonały przykład. Podobnie, „afk” (away from keyboard) czy „GG” (good game) są używane w szerszym kontekście niż tylko gamingowym. Wpływ ten pokazuje, jak silnie cyfrowe doświadczenia kształtują sposób myślenia i komunikacji młodych ludzi.

Memy jako nośnik języka: Memy internetowe to nie tylko obrazki czy filmy, ale także potężne narzędzie do popularyzacji języka. Teksty towarzyszące memom, często oparte na specyficznym humorze i kontekście, wprowadzają nowe słowa i frazy do obiegu. Ich siła tkwi w powtarzalności i możliwości rekontekstualizacji, co sprawia, że dane słowo lub zwrot zyskuje nowe znaczenia i jest używane w coraz szerszym gronie.

Podsumowując, media społecznościowe i nowoczesne technologie są nie tylko platformami komunikacji, ale głównymi motorami ewolucji języka młodzieżowego. To dzięki nim język ten jest tak dynamiczny, kreatywny i globalny, nieustannie się zmieniając i odzwierciedlając najnowsze trendy kulturowe i społeczne.

Młodzieżowe Słowo Roku jako Barometr Zmian Społecznych i Kulturowych

Plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku to coś więcej niż konkurs językowy; to socjologiczny barometr, który mierzy nastroje, wartości i priorytety młodego pokolenia. Analizując zwycięskie słowa i całe finałowe listy z kolejnych lat, możemy dostrzec subtelne, ale istotne zmiany w ich sposobie postrzegania świata, radzenia sobie z wyzwaniami oraz wyrażania siebie.

Odzwierciedlenie nastrojów: „Essa” jako symbol radości, luzu i optymizmu w 2022 roku może być interpretowana jako odpowiedź na trudne czasy pandemii i napiętej sytuacji geopolitycznej. Młodzież, podobnie jak inne pokolenia, potrzebuje wentylu bezpieczeństwa i sposobów na wyrażanie pozytywnych emocji w obliczu niepewności. Słowo to stało się antidotum na stres, wyrażając dążenie do beztroski i szczęścia w małych, codziennych momentach. Z kolei obecność „odklejki” wskazuje na potrzebę ucieczki od twardej rzeczywistości, ale także na akceptację inności i nieszablonowego myślenia.

Wartości i priorytety: Słowa takie jak „rel” podkreślają znaczenie empatii, wzajemnego zrozumienia i poczucia wspólnoty w grupie rówieśniczej. To dowód na to, że mimo cyfrowej fasady, młodzi ludzie nadal cenią sobie autentyczne połączenia i możliwość dzielenia się doświadczeniami. Z kolei krytyka wyrażana poprzez „NPC” czy „onucę” może wskazywać na niechęć do konformizmu, promowanie indywidualności i poszukiwanie autentyczności w relacjach. Jest to odzwierciedlenie pragnienia bycia sobą i dystansowania się od tego, co jest postrzegane jako płytkie czy stereotypowe.

Wpływ globalizacji i popkultury: Dominacja anglicyzmów i słów pochodzących z popkultury (zwłaszcza gier i memów) świadczy o globalnym charakterze kultury młodzieżowej. Młodzi ludzie czerpią inspirację z zasobów dostępnych na całym świecie, swobodnie przekraczając granice językowe i kulturowe. To pokazuje, jak bardzo ich świat jest „podłączony” i jak płynnie poruszają się w międzynarodowym obiegu informacji i rozrywki. Jest to również wyzwanie dla starszych pokoleń, które nierzadko czują się zagubione w tym nowym, hybrydowym języku.

Humor i ironia: Wiele młodzieżowych słów nacechowanych jest humorem i ironią. „Kto pytał?”, „robi wrażenie”, czy nawet niektóre użycia „onucy” to przykłady tego, jak młodzi ludzie posługują się językiem, by żartować, komentować absurd