Strona Bierna w Języku Angielskim: Kompletny Przewodnik po Passive Voice
Język angielski, ze swoją niezwykłą elastycznością i precyzją, oferuje wiele narzędzi do wyrażania złożonych myśli. Jednym z nich, często niedocenianym, a jednocześnie fundamentalnym dla zaawansowanej komunikacji, jest strona bierna, znana jako Passive Voice. Z pozoru prosta konstrukcja, w rzeczywistości kryje w sobie bogactwo zastosowań, które potrafią nadać wypowiedziom nie tylko formalny ton, ale także subtelnie zmieniać ich sens i akcenty. Ten artykuł to kompleksowy przewodnik, który pomoże Ci zrozumieć, kiedy i dlaczego używać strony biernej, jak ją poprawnie tworzyć w różnych kontekstach gramatycznych oraz jak unikać typowych błędów, by Twój angielski brzmiał naturalnie i profesjonalnie.
Czym jest Strona Bierna (Passive Voice) i dlaczego to klucz do biegłości?
Na najbardziej podstawowym poziomie, strona bierna to konstrukcja gramatyczna, w której podmiot zdania nie jest wykonawcą czynności, lecz jej odbiorcą. W przeciwieństwie do strony czynnej (Active Voice), gdzie akcja wychodzi od podmiotu („John pisze list”), w stronie biernej nacisk kładziony jest na samą czynność lub na obiekt, który tej czynności doświadcza („List jest pisany przez Johna”). To fundamentalna zmiana perspektywy, która ma daleko idące konsekwencje dla znaczenia i stylu wypowiedzi.
Podstawowa budowa strony biernej jest niezwykle logiczna i powtarzalna: zawsze składa się z odpowiedniej formy czasownika posiłkowego „to be” oraz trzeciej formy czasownika głównego (Past Participle, czyli V3). Na przykład:
* Active Voice: *The student read the book.* (Uczeń przeczytał książkę.)
* Passive Voice: *The book was read by the student.* (Książka została przeczytana przez ucznia.)
W tym przykładzie, „książka”, która w zdaniu czynnym była dopełnieniem, staje się podmiotem w zdaniu biernym. Uczeń, czyli wykonawca czynności, może zostać pominięty lub wskazany za pomocą przyimka „by”.
Zrozumienie strony biernej to nie tylko kwestia opanowania kolejnej regułki gramatycznej. To drzwi do głębszego zrozumienia języka angielskiego i jego kontekstów użycia. Badania lingwistyczne, analizujące korpusy tekstów, pokazują, że choć strona bierna jest rzadziej używana w codziennej konwersacji (szacuje się, że stanowi około 5-10% zdań), jej obecność w tekstach formalnych, naukowych czy publicystycznych gwałtownie wzrasta, często przekraczając 20-30% zdań. Jest to dowód na jej kluczową rolę w budowaniu obiektywnego, precyzyjnego i często bardziej formalnego przekazu. Opanowanie strony biernej w angielskim to zatem nie tylko biegłość gramatyczna, ale umiejętność dostosowania stylu do celu komunikacji, co jest cechą prawdziwie zaawansowanych użytkowników języka.
Kiedy i dlaczego używać Strony Biernej? Praktyczne zastosowania
Strona bierna nie jest jedynie gramatyczną alternatywą; jest narzędziem, które świadomie wybieramy, aby osiągnąć konkretny efekt komunikacyjny. Oto kluczowe sytuacje, w których jej zastosowanie jest nie tylko uzasadnione, ale często niezbędne:
-
Gdy wykonawca czynności jest nieznany, nieistotny lub oczywisty: To najczęstszy powód użycia strony biernej. Jeśli nie wiemy, kto wykonał daną akcję, albo informacja o wykonawcy nie wnosi niczego istotnego dla odbiorcy, strona bierna pozwala skupić się na wydarzeniu. Przykład:
- My car was stolen last night. (Mój samochód został skradziony zeszłej nocy.) – Nie wiemy, kto go ukradł.
- English is spoken all over the world. (Angielski jest mówiony na całym świecie.) – To oczywiste, że ludzie mówią w języku angielskim; ważne jest to, że jest globalnym językiem.
- Coffee is grown in Brazil. (Kawa jest uprawiana w Brazylii.) – Kto uprawia kawę jest mniej istotne niż fakt, że to Brazylia jest miejscem jej uprawy.
-
W tekstach formalnych, naukowych i akademickich: Strona bierna nadaje wypowiedzi obiektywny i bezosobowy charakter, co jest kluczowe w dziedzinach, gdzie liczą się fakty, wyniki badań i procesy, a nie osoby je prowadzące. W pracach naukowych, raportach, instrukcjach czy przepisach dąży się do unikania subiektywizmu. Przykłady z różnych dziedzin:
- Medycyna: The vaccine was administered to 100 patients. (Szczepionka została podana 100 pacjentom.) – Skupienie na procesie, nie na osobie podającej.
- Prawo: The suspect was apprehended without resistance. (Podejrzany został zatrzymany bez oporu.) – Nacisk na fakt zatrzymania.
- Nauka: The experiment was conducted under controlled conditions. (Eksperyment został przeprowadzony w kontrolowanych warunkach.) – Standard w raportach badawczych.
- Dziennikarstwo (wiadomości): A new policy has been implemented. (Nowa polityka została wprowadzona.) – Informacja o wydarzeniu, a nie o tym, kto podjął decyzję, co bywa celowym zabiegiem, aby nie przypisywać odpowiedzialności.
Badania dotyczące stylu pisania w nauce pokazują, że w niektórych dyscyplinach, takich jak chemia czy fizyka, odsetek zdań biernych może sięgać nawet 60-70%, co podkreśla ich rolę w podkreślaniu procesów i wyników, a nie indywidualnych działań badaczy.
-
Aby uniknąć wskazania odpowiedzialności lub podkreślić dyplomację: Strona bierna pozwala na zniuansowanie przekazu, zwłaszcza w delikatnych tematach. Politycy, dyplomaci, a nawet menedżerowie często używają jej, by unikać bezpośredniego obwiniania lub przypisywania zasług jednej osobie, koncentrując się na rezultacie. Przykład:
- Mistakes were made. (Błędy zostały popełnione.) – Klasyczny przykład unikania odpowiedzialności przez polityków. Nie „Ja popełniłem błędy”, tylko „Błędy zostały popełnione” – przez kogoś, kiedyś, nie wiadomo.
- A decision has been reached. (Decyzja została osiągnięta.) – Brzmi bardziej neutralnie niż „Podjęliśmy decyzję”, sugerując, że była to wspólna inicjatywa lub wynik dłuższego procesu.
-
Podkreślenie odbiorcy działania lub celu: Kiedy chcemy, aby obiekt czynności stał się głównym tematem zdania i przyciągnął uwagę odbiorcy, strona bierna jest idealnym rozwiązaniem. Przykład:
- The patient was examined by the doctor. (Pacjent został zbadany przez lekarza.) – Tutaj kluczowy jest los pacjenta, a nie działanie lekarza.
- My wallet was found on the street. (Mój portfel został znaleziony na ulicy.) – Ważne jest, że portfel został odnaleziony, a nie kto go znalazł.
-
Dla zwiększenia płynności i różnorodności stylistycznej: W długich tekstach, ciągłe używanie strony czynnej może prowadzić do monotonii. Strona bierna pozwala na zmianę struktury zdań, co czyni tekst bardziej interesującym i łatwiejszym w odbiorze. To narzędzie w rękach sprawnego pisarza.
Świadome operowanie stroną bierną to cecha zaawansowanych użytkowników angielskiego. Pozwala nie tylko poprawnie konstruować zdania, ale także efektywnie manipulować informacją, nadając jej pożądany wydźwięk.
Tworzenie Strony Biernej: Fundamenty Gramatyczne
Jak wspomniano, rdzeniem strony biernej jest konstrukcja składająca się z czasownika „to be” w odpowiedniej formie (odpowiadającej czasowi gramatycznemu zdania czynnego) oraz trzeciej formy czasownika głównego (Past Participle). Poniżej przedstawiamy, jak ta zasada przekłada się na różne czasy gramatyczne w języku angielskim, wraz z przykładami i praktycznymi wskazówkami.
Ogólna zasada: Podmiot (obiekt działania) + TO BE (odmienione) + PAST PARTICIPLE (III forma czasownika)
Strona bierna w czasach Simple (Prostych)
-
Present Simple Passive:
Użycie: Opisuje rutynowe czynności, fakty, stałe sytuacje.
Budowa: am/is/are + Past Participle
Przykłady:- Active: People make cars in this factory. (Ludzie produkują samochody w tej fabryce.)
- Passive: Cars are made in this factory. (Samochody są produkowane w tej fabryce.)
- Active: The company cleans the offices every day. (Firma sprząta biura każdego dnia.)
- Passive: The offices are cleaned every day. (Biura są sprzątane każdego dnia.)
-
Past Simple Passive:
Użycie: Opisuje czynności zakończone w przeszłości.
Budowa: was/were + Past Participle
Przykłady:- Active: Someone stole my bike yesterday. (Ktoś ukradł mój rower wczoraj.)
- Passive: My bike was stolen yesterday. (Mój rower został ukradziony wczoraj.)
- Active: Alexander Graham Bell invented the telephone. (Alexander Graham Bell wynalazł telefon.)
- Passive: The telephone was invented by Alexander Graham Bell. (Telefon został wynaleziony przez Alexandra Grahama Bella.)
-
Future Simple Passive:
Użycie: Opisuje przyszłe czynności.
Budowa: will be + Past Participle
Przykłady:- Active: The company will launch a new product next month. (Firma wprowadzi nowy produkt w przyszłym miesiącu.)
- Passive: A new product will be launched next month. (Nowy produkt zostanie wprowadzony w przyszłym miesiącu.)
- Active: They will complete the construction by 2026. (Oni ukończą budowę do 2026 roku.)
- Passive: The construction will be completed by 2026. (Budowa zostanie ukończona do 2026 roku.)
Strona bierna w czasach Continuous (Ciągłych)
-
Present Continuous Passive:
Użycie: Opisuje czynności, które dzieją się w tej chwili.
Budowa: am/is/are being + Past Participle
Przykłady:- Active: They are building a new bridge. (Oni budują nowy most.)
- Passive: A new bridge is being built. (Nowy most jest właśnie budowany.)
- Active: Someone is repairing my computer. (Ktoś naprawia mój komputer.)
- Passive: My computer is being repaired. (Mój komputer jest właśnie naprawiany.)
-
Past Continuous Passive:
Użycie: Opisuje czynności, które trwały w określonym momencie w przeszłości.
Budowa: was/were being + Past Participle
Przykłady:- Active: They were discussing the plan when I arrived. (Oni omawiali plan, kiedy przybyłem.)
- Passive: The plan was being discussed when I arrived. (Plan był omawiany, kiedy przybyłem.)
- Active: Someone was painting the house all morning. (Ktoś malował dom przez cały ranek.)
- Passive: The house was being painted all morning. (Dom był malowany przez cały ranek.)
Strona bierna w czasach Perfect (Złożonych)
-
Present Perfect Passive:
Użycie: Opisuje czynności zakończone, których skutki są widoczne w teraźniejszości.
Budowa: has/have been + Past Participle
Przykłady:- Active: Someone has cleaned the room. (Ktoś posprzątał pokój.)
- Passive: The room has been cleaned. (Pokój został posprzątany.)
- Active: They have published several books this year. (Opublikowali kilka książek w tym roku.)
- Passive: Several books have been published this year. (Kilka książek zostało opublikowanych w tym roku.)
-
Past Perfect Passive:
Użycie: Opisuje czynności zakończone przed innym zdarzeniem w przeszłości.
Budowa: had been + Past Participle
Przykłady:- Active: Someone had informed me about the changes before the meeting. (Ktoś poinformował mnie o zmianach przed spotkaniem.)
- Passive: I had been informed about the changes before the meeting. (Zostałem poinformowany o zmianach przed spotkaniem.)
- Active: They had finished the report by noon. (Skończyli raport do południa.)
- Passive: The report had been finished by noon. (Raport został skończony do południa.)
-
Future Perfect Passive:
Użycie: Opisuje czynności, które zostaną zakończone przed określonym momentem w przyszłości.
Budowa: will have been + Past Participle
Przykłady:- Active: They will have completed the project by next month. (Ukończą projekt do przyszłego miesiąca.)
- Passive: The project will have been completed by next month. (Projekt zostanie ukończony do przyszłego miesiąca.)
- Active: The committee will have made a decision by Friday. (Komitet podejmie decyzję do piątku.)
- Passive: A decision will have been made by Friday. (Decyzja zostanie podjęta do piątku.)
Strona bierna z czasownikami modalnymi (Modal Verbs Passive)
-
Użycie: Wyraża możliwość, konieczność, sugestię, pozwolenie itp. w stronie biernej.
Budowa: modal verb + be + Past Participle
Przykłady:- Active: You must finish this work by tomorrow. (Musisz skończyć tę pracę do jutra.)
- Passive: This work must be finished by tomorrow. (Ta praca musi być skończona do jutra.)
- Active: They should improve the system. (Powinni ulepszyć system.)
- Passive: The system should be improved. (System powinien być ulepszony.)
- Active: We can find a solution. (Możemy znaleźć rozwiązanie.)
- Passive: A solution can be found. (Rozwiązanie może zostać znalezione.)
Alternatywne konstrukcje bierne: 'have something done’ i 'get something done’
Choć podstawowa konstrukcja strony biernej jest powszechnie stosowana, język angielski oferuje także specyficzne, kauzatywne formy bierne, które wskazują, że podmiot spowodował wykonanie czynności przez kogoś innego.
-
have something done
Użycie: Wskazuje, że zlecasz komuś wykonanie jakiejś usługi lub czynności. Jest to konstrukcja bardziej formalna.
Budowa: have (odmienione) + obiekt + Past Participle
Przykłady:- I had my hair cut yesterday. (Obciąłem sobie włosy wczoraj – zleciłem to fryzjerowi.)
- She is having her house painted next week. (Ona będzie miała malowany dom w przyszłym tygodniu – zleci to malarzowi.)
- We had our car repaired after the accident. (Mieliśmy naprawiony samochód po wypadku – zleciliśmy to mechanikowi.)
-
get something done
Użycie: Ma podobne znaczenie do have something done, ale jest mniej formalne i częściej używane w mowie potocznej. Często sugeruje pokonanie jakiejś trudności w wykonaniu czynności.
Budowa: get (odmienione) + obiekt + Past Participle
Przykłady:- I need to get my computer fixed. (Muszę naprawić swój komputer – zlecę to komuś.)
- He finally got his essay finished. (W końcu skończył swoje wypracowanie – udało mu się je skończyć.)
- Can you get this report typed for me? (Czy możesz zlecić przepisanie tego raportu dla mnie?)
Kluczem do opanowania strony biernej jest nie tylko znajomość struktur, ale przede wszystkim zrozumienie kontekstu ich użycia. Pamiętaj o regularnych ćwiczeniach, które pomogą Ci zautomatyzować te konstrukcje i intuicyjnie wybierać odpowiednią formę.
Niuansowe zastosowania Passive Voice: Konstrukcje Bezokolicznikowe i Wygłoszenia Impersonalne
Strona bierna to nie tylko proste zdania z „to be” i Past Participle. Język angielski oferuje bardziej złożone i eleganckie konstrukcje, które wykorzystują jej potencjał do budowania precyzyjnych i naturalnych wypowiedzi.
Passive Infinitives (Bierne bezokoliczniki)
Bierne bezokoliczniki używane są po czasownikach modalnych, niektórych czasownikach głównych, przymiotnikach lub w celowych konstrukcjach. Wskazują, że czynność, której bezokolicznik dotyczy, jest wykonywana na podmiocie, a nie przez podmiot.
-
Simple Passive Infinitive: to be + Past Participle
Użycie: Akcja ma zostać wykonana (teraz lub w przyszłości).
Przykłady:- The report needs to be reviewed. (Raport musi zostać przejrzany.)
- She wants to be promoted. (Ona chce zostać awansowana.)
- There’s a lot of work to be done. (Jest dużo pracy do zrobienia.)
-
Perfect Passive Infinitive: to have been + Past Participle
Użycie: Akcja została wykonana w przeszłości. Często używane po czasownikach wyrażających opinię, wiarę, wiedzę (np. seem, appear, claim).
Przykłady:- He is said to have been arrested. (Mówi się, że został aresztowany.)
- The painting is believed to have been stolen years ago. (Uważa się, że obraz został skradziony wiele lat temu.)
Passive Gerunds (Bierne imiesłowy)
Bierne imiesłowy (gerunds) używane są po przyimkach, niektórych czasownikach i wyrażeniach.
Budowa: being + Past Participle
-
Przykłady:
- I remember being told about it. (Pamiętam, jak mi o tym powiedziano.)
- He hates being criticized. (On nienawidzi bycia krytykowanym.)
- She enjoys being admired. (Ona lubi być podziwiana.)
Impersonal Passive Constructions (Bezosobowe konstrukcje bierne)
Te konstrukcje, często nazywane „raportującymi”, są niezwykle popularne w języku formalnym, akademickim i prasowym. Pozwalają przedstawić powszechne opinie, plotki, fakty, gdy źródło informacji jest niejasne, nieistotne lub gdy chcemy nadać wypowiedzi obiektywny ton. Wyróżniamy dwie główne formy:
-
Forma 1: It + passive verb + that clause
Budowa: It + is/was + Past Participle (czasownika raportującego) + that + reszta zdania.
Używane czasowniki: say, think, believe, know, report, consider, expect, allege, understand, claim.
Przykłady:- It is said that he is the best doctor in town. (Mówi się, że jest najlepszym lekarzem w mieście.)
- It was believed that the treasure was hidden on the island. (Wierzono, że skarb był ukryty na wyspie.)
- It has been reported that the company will merge next year. (Doniesiono, że firma połączy się w przyszłym roku.)
Ta forma jest bardzo popularna w wiadomościach, ponieważ pozwala na przekazanie informacji bez ujawniania źródła i bez brania za nią pełnej odpowiedzialności („to tylko plotka”, „doniesienie”).
-
Forma 2: Podmiot (osoba/rzecz) + passive verb + infinitive
Budowa: Podmiot (z klauzuli that) + is/was + Past Participle (czasownika raportującego) + to + infinitive (odpowiadający czasownikowi z oryginalnej klauzuli that).
Przykłady:- Active: People say that he is the best doctor in town.
- Passive (Forma 1): It is said that he is the best doctor in town.
- Passive (Forma 2): He is said to be the best doctor in town. (Mówi się, że jest najlepszym lekarzem w mieście.)
- Active: People believe that the treasure was hidden on the island.
- Passive (Forma 2): The treasure is believed to have been hidden on the island. (Wierzy się, że skarb został ukryty na wyspie – używamy Perfect Passive Infinitive, bo akcja była w przeszłości.)
- Active: They expect that the prices will rise.
- Passive (Forma 2): Prices are expected to rise. (Oczekuje się, że ceny wzrosną.)
Ta forma jest bardziej zwięzła i elegancka, a także często preferowana w języku pisanym, ponieważ pozwala na umieszczenie najważniejszej informacji (podmiotu) na początku zdania.
Opanowanie tych zaawansowanych konstrukcji strony biernej to prawdziwy wyznacznik biegłości. Pozwalają one na znacznie bardziej elastyczne i naturalne formułowanie myśli, co jest nieocenione zarówno w mowie, jak i w piśmie.
Pułapki i Błędy w Użyciu Strony Biernej: Jak ich Unikać?
Mimo swojej użyteczności, strona bierna może stać się źródłem błędów, jeśli nie jest używana świadomie i z umiarem. Oto najczęstsze pułapki i wskazówki, jak ich unikać:
-
Nadmierne użycie strony biernej („Passive overuse”): To jeden z najczęstszych problemów, zwłaszcza wśród studentów, którzy zbyt dosłownie przyswajają sobie rady o jej „formalnym” charakterze. Nadużywanie strony biernej może sprawić, że tekst będzie brzmiał sztywno, sztucznie, a nawet niezrozumiale. Zdarzenia będą wydawać się bezosobowe i pozbawione dynamiki. Na przykład, zdanie „The ball