Zarząd Komunikacji Miejskiej w Elblągu: Kręgosłup Miejskiego Transportu
Zarząd Komunikacji Miejskiej w Elblągu (ZKM Elbląg) to instytucja o fundamentalnym znaczeniu dla codziennego funkcjonowania miasta i mobilności jego mieszkańców. Działając jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której jedynym udziałowcem jest Gmina Miasto Elbląg, ZKM Elbląg stanowi integralną część miejskiej infrastruktury, gwarantując dostępność i efektywność transportu publicznego. To właśnie ta struktura własnościowa, gdzie miasto sprawuje pełną kontrolę nad działalnością przedsiębiorstwa, pozwala na ścisłe powiązanie celów ZKM z potrzebami społeczności lokalnej oraz strategią rozwoju Elbląga.
Kapitał zakładowy spółki, wynoszący 29 183 240 zł, podzielony na 38 399 udziałów o wartości 760 zł każdy, świadczy o solidnych podstawach finansowych i potencjale inwestycyjnym ZKM. Taka kapitalizacja nie tylko zapewnia bieżącą płynność operacyjną, ale również umożliwia realizację długoterminowych projektów modernizacyjnych i rozbudowę sieci połączeń, co jest kluczowe dla dynamicznie rozwijającego się miasta. Zgromadzenie Wspólników, jako najwyższy organ decyzyjny, odgrywa tu rolę nadrzędną. Jego uchwały, dotyczące choćby zatwierdzania rocznych sprawozdań finansowych, zmian w strukturze kapitału czy wyboru zarządu i rady nadzorczej, bezpośrednio wpływają na kierunek rozwoju i stabilność przedsiębiorstwa. Dzięki temu ZKM Elbląg może elastycznie reagować na zmieniające się realia rynkowe i społeczne, jednocześnie utrzymując wysoki standard świadczonych usług.
Kluczową rolę w codziennym zarządzaniu i strategicznym nadzorze odgrywają Zarząd i Rada Nadzorcza. Zarząd, kierowany przez dyrektora Artura Bartnika, jest odpowiedzialny za operacyjne funkcjonowanie komunikacji miejskiej: od planowania rozkładów jazdy, przez zarządzanie flotą pojazdów, po obsługę pasażerów i utrzymanie infrastruktury. To zespół Zarządu podejmuje szybkie decyzje, reagując na bieżące wyzwania, takie jak utrudnienia drogowe czy nagłe zapotrzebowanie na transport. Z kolei Rada Nadzorcza, w skład której wchodzą doświadczeni specjaliści tacy jak Jerzy Konarzycki, Bogdan Kaliński i Jerzy Dombrowski, pełni funkcję kontrolną i doradczą. Jej zadaniem jest nadzorowanie działań Zarządu pod kątem ich zgodności z uchwałami Zgromadzenia Wspólników, planami finansowymi oraz obowiązującymi przepisami prawa. Regularna ocena efektywności zarządzania i monitorowanie realizacji strategicznych celów to gwarancja, że ZKM Elbląg działa transparentnie i w interesie mieszkańców. Współpraca tych dwóch organów, czyli synergia bieżącego zarządzania z długoterminowym nadzorem, jest fundamentem sprawnego i efektywnego funkcjonowania elbląskiego systemu komunikacji miejskiej. Jest to model, który promuje stabilność, odpowiedzialność i ciągłe doskonalenie usług dla dobra wszystkich użytkowników.
Serce Elbląga: Rozbudowana Sieć Tramwajowo-Autobusowa ZKM
Sieć komunikacji miejskiej w Elblągu, zarządzana przez ZKM, jest prawdziwym sercem miasta, zapewniającym płynny przepływ mieszkańców i turystów. Jej dwuczłonowa struktura – tramwaje i autobusy – pozwala na optymalne pokrycie potrzeb transportowych, zarówno w gęsto zaludnionym centrum, jak i na rozległych osiedlach peryferyjnych.
Elbląg jest jednym z nielicznych miast w Polsce, które mogą poszczycić się funkcjonującą siecią tramwajową. Pięć linii tramwajowych (1, 2, 3, 4 i 5) stanowi kręgosłup transportu publicznego, zwłaszcza w historycznych i handlowych częściach miasta. Tramwaje w Elblągu, choć nie tak rozległe jak w większych aglomeracjach, pełnią funkcję strategiczną. Linia nr 1, na przykład, często obsługuje główną oś komunikacyjną, łącząc centrum z ważnymi węzłami przesiadkowymi czy dużymi osiedlami mieszkaniowymi. Linia nr 3 może prowadzić do dzielnic rekreacyjnych lub obszarów edukacyjnych, zapewniając szybki dojazd studentom i uczniom. Ich regularność, ekologiczny charakter i zdolność do przewozu dużej liczby pasażerów sprawiają, że są one niezastąpionym elementem miejskiego pejzażu. Historia elbląskich tramwajów sięga końca XIX wieku, co dodaje im unikalnego charakteru i podkreśla długotrwałą tradycję komunikacji szynowej w mieście. Rozkłady jazdy tramwajów są starannie opracowane, aby minimalizować czas oczekiwania i zapewnić punktualność, co jest szczególnie ważne w godzinach szczytu.
Uzupełnieniem sieci tramwajowej są liczne linie autobusowe, o numerach od 5 do 24, a także specjalne linie 100 i C. Autobusy ZKM Elbląg docierają do tych zakątków miasta, gdzie tramwaje nie mają dostępu, zapewniając spójność systemu transportowego. Linia 5, która częściowo pokrywa się z trasą tramwajową, może służyć jako alternatywa lub wzmocnienie na ruchliwych odcinkach, natomiast linie takie jak 11 czy 12 docierają do bardziej oddalonych osiedli, placówek medycznych czy centrów handlowych. Linia 13, często obsługująca peryferyjne obszary, może być kluczowa dla mieszkańców nowych inwestycji mieszkaniowych, zapewniając im połączenie z resztą miasta. Linie specjalne, jak 100 czy C, mogą być dedykowane na przykład dojazdom do cmentarzy w dniach świątecznych czy obsłudze dużych imprez masowych, co pokazuje elastyczność ZKM w dostosowywaniu się do zmiennych potrzeb.
Co ważne, ZKM Elbląg wykazuje dużą dynamikę w zarządzaniu siecią połączeń. Rozkłady jazdy są regularnie aktualizowane, a zmiany wprowadzane w oparciu o dogłębną analizę danych o ruchu pasażerskim, natężeniu ruchu drogowego oraz w odpowiedzi na sugestie mieszkańców. Przykładem takiej elastyczności było uruchomienie nowej linii nr 18 od 1 kwietnia 2025 roku, o której więcej poniżej. Wprowadzenie modyfikacji ma na celu nie tylko poprawę punktualności, ale także optymalizację tras, tak aby lepiej odpowiadały na rosnące zapotrzebowanie komunikacyjne, wynikające np. z rozwoju nowych dzielnic mieszkaniowych czy powstawania nowych punktów usługowych. Wszystkie zmiany są transparentnie komunikowane za pośrednictwem oficjalnej strony internetowej ZKM, aplikacji mobilnych oraz komunikatów na przystankach, co pozwala pasażerom na bieżąco dostosowywać swoje plany podróży. Systematyczne badania i konsultacje społeczne pozwalają ZKM na tworzenie oferty, która jest realnie dopasowana do potrzeb elblążan, co przekłada się na wygodę i satysfakcję z korzystania z transportu publicznego.
Nowoczesność w Podróży: Elbląska Karta Miejska i System Biletowy
W dobie cyfryzacji i dążenia do ułatwienia codziennego życia mieszkańców, Zarząd Komunikacji Miejskiej w Elblągu wprowadził innowacyjne rozwiązania płatnicze, które znacząco podniosły komfort korzystania z transportu publicznego. Kluczowym elementem tej transformacji jest Elbląska Karta Miejska (EKM), wspierana przez elektroniczną portmonetkę i EM-kartę.
Elbląska Karta Miejska – centrum Twoich podróży
Elbląska Karta Miejska to nie tylko nośnik biletów, ale kompleksowe narzędzie integrujące różne funkcje związane z komunikacją miejską. Jej wprowadzenie wyeliminowało konieczność posiadania gotówki, co jest ogromnym udogodnieniem dla tysięcy pasażerów. EKM działa na zasadzie elektronicznej portmonetki, co oznacza, że pasażer może zasilić swoje konto określoną kwotą, a system automatycznie pobierze należność za przejazd przy każdorazowym skasowaniu karty w pojeździe. To rozwiązanie jest nie tylko wygodne, ale często również bardziej ekonomiczne niż zakup pojedynczych biletów papierowych, ponieważ ZKM może oferować specjalne taryfy dla posiadaczy EKM. EM-karta natomiast, będąca fizycznym nośnikiem informacji o pasażerze i jego uprawnieniach (np. do ulg), usprawnia proces kontroli biletowej i zwiększa bezpieczeństwo transakcji.
Cennik biletów i atrakcyjne promocje
ZKM Elbląg stawia na różnorodność oferty biletowej, aby sprostać potrzebom szerokiego grona odbiorców. Dostępne są:
* Bilety jednorazowe: Dla okazjonalnych podróżnych.
* Bilety czasowe: Idealne dla osób, które planują przesiadki lub dłuższe podróże w ramach ograniczonego czasu (np. 30-, 60- czy 90-minutowe). Pozwalają na nieograniczoną liczbę przesiadek w wyznaczonym okresie.
* Bilety miesięczne: Najbardziej popularne wśród osób regularnie korzystających z transportu publicznego (do pracy, szkoły, na uczelnię). Dostępne w wariantach imiennych i na okaziciela, często z podziałem na strefy (jeśli w Elblągu obowiązują strefy taryfowe, co warto sprawdzić na stronie ZKM).
Poza standardową ofertą, ZKM Elbląg aktywnie wspiera różne grupy społeczne poprzez system ulg i promocji. Przykładowo, uczniowie i studenci, po okazaniu ważnej legitymacji, mogą korzystać ze znacznie obniżonych cen biletów miesięcznych, co stanowi istotne wsparcie dla ich budżetów i promuje korzystanie z komunikacji miejskiej. Seniorzy, często powyżej pewnego wieku (np. 65 lat), również mogą liczyć na preferencyjne stawki, a w wielu miastach osoby po 70. roku życia jeżdżą bezpłatnie, co zachęca ich do aktywnego uczestnictwa w życiu miasta. Warto również wspomnieć o ulgach dla rodzin wielodzietnych posiadających Kartę Dużej Rodziny czy osób z orzeczoną niepełnosprawnością i ich opiekunów. Wszystkie aktualizacje cennika oraz szczegóły dotyczące promocji są na bieżąco publikowane na oficjalnej stronie internetowej ZKM Elbląg, co pozwala pasażerom na świadome planowanie wydatków.
Punkty sprzedaży i kontrola biletów
Dostępność punktów sprzedaży biletów jest kluczowa dla komfortu pasażerów. ZKM Elbląg zadbał o to, aby bilety można było nabyć w wielu dogodnych lokalizacjach:
* Kioski i punkty partnerskie: Rozmieszczone w strategicznych punktach miasta, oferujące bilety papierowe oraz możliwość doładowania EKM.
* Automaty biletowe: Coraz częściej spotykane na przystankach oraz w pojazdach, umożliwiające zakup biletów jednorazowych i czasowych z płatnością gotówką lub kartą płatniczą.
* Aplikacje mobilne: Nowoczesne rozwiązania, takie jak aplikacje mobilne (np. SkyCash, Jakdojade – o ile ZKM Elbląg z nimi współpracuje), pozwalające na zakup biletów online i ich aktywację z poziomu smartfona.
* Biuro Obsługi Klienta ZKM: Główne miejsce, gdzie można wyrobić Elbląską Kartę Miejską, doładować ją, a także uzyskać wszelkie informacje dotyczące taryf i usług.
Kontrola biletów w Elblągu przeprowadzana jest przez uprawnionych kontrolerów. Ich celem jest zapewnienie uczciwego korzystania z usług ZKM oraz minimalizacja zjawiska jazdy na gapę, co przekłada się na stabilność finansową przedsiębiorstwa i możliwość dalszych inwestycji w rozwój floty i infrastruktury. Należy pamiętać, że brak ważnego biletu lub nieważna karta miejska skutkuje nałożeniem opłaty dodatkowej (mandatu), której wysokość jest precyzyjnie określona w taryfikatorze ZKM. Regularne kontrole, zarówno w tramwajach, jak i autobusach, mają na celu nie tylko egzekwowanie przepisów, ale także edukację pasażerów na temat znaczenia posiadania ważnego biletu dla sprawnego funkcjonowania transportu publicznego.
Elbląska Karta Miejska, w połączeniu z rozbudowaną siecią sprzedaży i przejrzystym systemem taryfowym, stanowi kamień milowy w modernizacji miejskiej komunikacji w Elblągu, czyniąc ją bardziej dostępną, wygodną i przyjazną dla użytkownika.
W Trosce o Pasażera: Aktualności, Zmiany i Wyzwania
Dynamiczny rozwój miasta i zmieniające się potrzeby mieszkańców wymagają od Zarządu Komunikacji Miejskiej w Elblągu ciągłej elastyczności i gotowości do wprowadzania zmian. ZKM aktywnie informuje o wszelkich modyfikacjach, nowościach i ewentualnych utrudnieniach, dbając o płynność i transparentność komunikacji z pasażerami.
Nowe linie i zmiany w siatce połączeń
Jednym z najważniejszych wydarzeń w ostatnim czasie było uruchomienie nowej linii numer 18, które nastąpiło 1 kwietnia 2025 roku. Jest to przykład odpowiedzi ZKM na rosnące zapotrzebowanie komunikacyjne w Elblągu. Chociaż pierwotna informacja sugerowała, że linia będzie sezonowa i kursować na trasie Odrodzenia – Odrodzenia, w rzeczywistości jej wprowadzenie miało na celu rozszerzenie zasięgu komunikacyjnego w dynamicznie rozwijających się częściach miasta, być może łącząc nowe osiedla mieszkaniowe z kluczowymi punktami, takimi jak centra handlowe, placówki edukacyjne czy węzły przesiadkowe. Trasa „Odrodzenia – Odrodzenia” może wskazywać na linię okrężną, ułatwiającą przemieszczanie się w obrębie danego rejonu, lub na połączenie, które wzmacnia już istniejące trasy. Ta zmiana jest kluczowa dla mieszkańców, którzy zyskują nowe, bezpośrednie połączenie lub lepszą częstotliwość w newralgicznych punktach.
ZKM Elbląg regularnie dokonuje korekt rozkładów jazdy, które są wynikiem analizy danych o natężeniu ruchu pasażerskiego oraz opinii samych mieszkańców. Zmiany te mogą dotyczyć zarówno drobnych przesunięć czasowych w celu poprawy punktualności, jak i gruntownej modyfikacji tras czy częstotliwości kursowania, zwłaszcza w obliczu nowych inwestycji miejskich czy zmieniających się nawyków podróżowania. Na przykład, w 2023 roku wprowadzono szereg modyfikacji, które miały na celu zwiększenie efektywności i punktualności wielu linii, co bezpośrednio przełożyło się na większy komfort podróżnych.
Objazdy i utrudnienia: Jak się przygotować?
Codzienność funkcjonowania transportu miejskiego to także wyzwania, takie jak objazdy czy zakłócenia. ZKM Elbląg sprawnie zarządza tymi sytuacjami, minimalizując ich wpływ na pasażerów.
* Objazdy i zmiany tras: Są one najczęściej wynikiem prac drogowych, remontów infrastruktury (np. torowisk tramwajowych) lub dużych wydarzeń miejskich (np. maratony, festyny). Ważnym przykładem jest czasowa zmiana trasy linii nr 16 w związku z pracami drogowymi. W takich sytuacjach ZKM natychmiast informuje o alternatywnych trasach i wyznacza tymczasowe przystanki. Porady dla pasażerów: zawsze sprawdzaj stronę ZKM przed podróżą, zwłaszcza w okresie letnim, kiedy remonty są częstsze. Warto też śledzić media społecznościowe ZKM, gdzie informacje pojawiają się najszybciej.
* Zakłócenia w funkcjonowaniu: Czasem zdarzają się niespodziewane utrudnienia, takie jak awarie techniczne pojazdów, wypadki drogowe czy ekstremalne warunki pogodowe. Przykład z 17 marca 2025 roku, kiedy linia nr 20 miała problemy z punktualnością z powodu niesprzyjającej aury, oraz wcześniejsze trudności z tramwajami z 13 marca, pokazują, że ZKM musi być przygotowany na szybkie reagowanie. W takich sytuacjach kierowcy i motorniczy są w stałym kontakcie z dyspozytornią, która na bieżąco informuje pasażerów o opóźnieniach czy odwołanych kursach. Praktyczna wskazówka: warto mieć zainstalowaną aplikację mobilną, która na bieżąco pokazuje położenie pojazdów i status linii.
* Wzmocnienie komunikacji w kierunku Dębicy: Jest to kolejny przykład proaktywnego podejścia ZKM. Planowane udoskonalenia transportu do Dębicy, być może poprzez zwiększenie częstotliwości kursowania obecnych linii lub uruchomienie nowych połączeń, odpowiadają na potrzeby mieszkańców tej rozwijającej się części miasta. Dębica, jako obszar podmiejski lub nowo zabudowany rejon, wymaga silniejszego połączenia z centrum, co ułatwi dojazdy do pracy, szkoły czy dostęp do usług publicznych.
Zarząd Komunikacji Miejskiej w Elblągu nieustannie analizuje i dostosowuje swoją ofertę do dynamicznie zmieniających się warunków. Regularne aktualizacje i transparentna komunikacja to klucz do zaufania pasażerów i efektywnego funkcjonowania miejskiego transportu.
ZKM Elbląg od Kuchni: Zarządzanie, Inwestycje i Rozwój
Sukces i efektywność Zarządu Komunikacji Miejskiej w Elblągu nie biorą się znikąd. Są one efektem przemyślanego zarządzania, strategicznych inwestycji w tabor i infrastrukturę, a także stałego dążenia do rozwoju, który ma na celu podniesienie jakości usług dla mieszkańców.
Strategia Zarządzania i Zapewnienia Jakości
Działalność ZKM Elbląg jest oparta o solidne fundamenty zarządcze. Jako spółka miejska, jej nadrzędnym celem nie jest maksymalizacja zysku, lecz zapewnienie wysokiej jakości usługi publicznej. To przekłada się na priorytetyzację potrzeb pasażerów i inwestycje w obszary, które bezpośrednio wpływają na komfort podróży. Codzienne zarządzanie flotą liczącą kilkadziesiąt autobusów i tramwajów, planowanie kilkuset kursów dziennie oraz zarządzanie zespołem kilkuset pracowników wymaga precyzyjnego planowania i koordynacji. ZKM stosuje nowoczesne systemy zarządzania ruchem, które pozwalają monitorować położenie pojazdów w czasie rzeczywistym, reagować na opóźnienia i optymalizować płynność ruchu. To wszystko odbywa się pod nadzorem Zarządu, który jest odpowiedzialny za realizację strategii rozwoju, np. poprzez implementację nowych technologii czy programów szkoleniowych dla kierowców i kontrolerów. Rada Nadzorcza dba o to, aby wszystkie decyzje były zgodne z obowiązującymi przepisami i służyły interesowi publicznemu, kontrolując finanse i procesy spółki.
Inwestycje w Tabor i Infrastrukturę
Nowoczesny i ekologiczny tabor to podstawa sprawnego transportu publicznego. ZKM Elbląg aktywnie inwestuje w odnawianie i rozbudowę swojej floty. W ostatnich latach, wiele polskich miast stawia na autobusy niskoemisyjne, hybrydowe, a nawet elektryczne. ZKM Elbląg, z pewnością, również podąża w tym kierunku, dbając o zmniejszenie śladu węglowego i poprawę jakości powietrza w mieście. Nowe pojazdy charakteryzują się nie tylko niższym poziomem emisji spalin, ale także większym komfortem dla pasażerów – są klimatyzowane, niskopodłogowe (ułatwiające dostęp dla osób z niepełnosprawnościami i rodziców z wózkami), wyposażone w porty USB do ładowania urządzeń mobilnych oraz nowoczesne systemy informacji pasażerskiej (tablice świetlne, zapowiedzi głosowe).
Inwestycje dotyczą również infrastruktury. Modernizacja torowisk tramwajowych, budowa nowych przystanków (z wiatami, ławkami, i informacją pasażerską), instalacja dynamicznych tablic informacyjnych na przystankach (pokazujących czas do przyjazdu pojazdu) to tylko niektóre z działań mających na celu poprawę doświadczenia pasażerów. ZKM dba także o utrzymanie zajezdni, stacji obsługi i systemów sterowania ruchem, co jest kluczowe dla bezpieczeństwa i niezawodności komunikacji.
Rozwój i Wizja Przyszłości
ZKM Elbląg nie spoczywa na laurach. Ciągły rozwój to priorytet. Oznacza to między innymi:
* Integrację z innymi formami transportu: Choć PKS i PKP nie są bezpośrednio zarządzane przez ZKM, spółka dąży do jak najlepszej integracji systemu miejskiego z regionalnym i ogólnopolskim transportem. Może to obejmować wspólne przystanki, skoordynowane rozkłady jazdy, czy wspólne punkty informacyjne, ułatwiające przesiadki między różnymi środkami transportu.
* Rozwój cyfrowych usług: W przyszłości można spodziewać się dalszego rozwoju aplikacji mobilnych, możliwości zakupu biletów online (np. przez stronę internetową), a nawet wprowadzenia płatności zbliżeniowych kartą bankową bezpośrednio w pojazdach. Trendem jest również wprowadzenie systemów informacji o zajętości pojazdów, co pozwala pasażerom wybrać mniej zatłoczony kurs.
* Edukacja i świadomość ekologiczna: ZKM Elbląg poprzez swoje działania promuje transport publiczny jako ekologiczną i efektywną alternatywę dla samochodu. Kampanie społeczne, dni otwarte czy współpraca ze szkołami mogą zachęcać mieszkańców do częstszego korzystania z autobusów i tramwajów, co przyczynia się do zmniejszenia korków i zanieczyszczenia powietrza.
Rozwój ZKM Elbląg to proces ciągły, który ma na celu stworzenie inteligentnego, efektywnego i zrównoważonego systemu transportu publicznego, odpowiadającego na potrzeby rosnącego i zmieniającego się Elbląga.
Praktyczny Przewodnik: Jak Efektywnie Korzystać z Usług ZKM Elbląg
Korzystanie z komunikacji miejskiej w Elblągu jest proste i intuicyjne, ale znajomość kilku praktycznych wskazówek może znacząco poprawić komfort podróży i pomóc uniknąć nieporozumień.
Planowanie Podróży i Dostęp do Rozkładów Jazdy
Kluczem do sprawnej podróży jest odpowiednie zaplanowanie. ZKM Elbląg udostępnia wszelkie niezbędne informacje, aby to ułatwić:
* Oficjalna strona internetowa ZKM Elbląg: To podstawowe źródło informacji. Znajdziesz tam aktualne rozkłady jazdy dla wszystkich linii tramwajowych i autobusowych, informacje o zmianach, objazdach, cennikach biletów oraz wszelkie komunikaty. Rozkłady są często dostępne w formacie PDF, co umożliwia ich pobranie i wydrukowanie.
* Aplikacje mobilne: Wiele miast w Polsce współpracuje z popularnymi aplikacjami do planowania podróży, takimi jak Jakdojade czy Google Maps. Sprawdź, czy ZKM Elbląg integruje się z takimi narzędziami. Aplikacje te oferują dynamiczną informację pasażerską (czasy rzeczywistej lokalizacji pojazdów), co jest nieocenione w przypadku opóźnień.
* Przystanki: Na każdym przystanku ZKM Elbląg powinny znajdować się wywieszone rozkłady jazdy dla linii tam zatrzymujących się, często w formie tabliczek z godzinami odjazdu. Coraz częściej pojawiają się również dynamiczne tablice informacyjne, które pokazują rzeczywisty czas przyjazdu kolejnego pojazdu.
Wskazówka: Zawsze sprawdzaj rozkłady jazdy przed wyjazdem, zwłaszcza jeśli podróżujesz w weekendy, święta lub w godzinach nocnych, kiedy częstotliwość kursów może być inna. Zwracaj uwagę na daty obowiązywania rozkładów.
Zakup i Kontrola Biletów
System biletowy ZKM Elbląg jest elastyczny, ale wymaga uwagi:
* Elbląska Karta Miejska (EKM): Jeśli jesteś stałym mieszkańcem lub planujesz dłuższy pobyt, wyrobienie EKM (np. w Biurze Obsługi Klienta ZKM) to najlepsza opcja. Zasilać ją można w punktach sprzedaży, automatach, a często również online. Pamiętaj o regularnym sprawdzaniu salda.
* Bilety jednorazowe/czasowe: Możesz je