Dewastujący najazd Dżurdżenów położył kres panowaniu Północnych Songów, ale nie zamknął historii całej dynastii. Pozostali przy życiu członkowie dworu zbiegli na południe i osiedlili się na wschodnim wybrzeżu dzisiejszej prowincji Zhejiang. Nowym ośrodkiem dynastii został Linan, znany współcześnie jako Hangzhou.
Songom udało się ustabilizować relacje z Dżurdżenami i umocnić granice państwa. Od momentu upadku północnej stolicy, aż do pokonania państwa chińskiego i zawładnięcia nim przez armię mongolską w 1279, w kraju Songów panował okres stałego rozwoju i ogólnej prosperity.
Terytorium pod kontrolą dynastii Południowych Songów
Podmokłe tereny południa sprzyjały rozwojowi rolnictwa. Zagospodarowano nowe obszary, rozszerzono istniejące uprawy i wprowadzono nowe odmiany roślin. Większość zachodzących procesów gospodarczych przynosiła największe korzyści realnej klasie panującej, czyli właścicielom ziemskim. Dynamiczny rozwój produkcji rolnej był ściśle powiązany ze wzrostem liczebnym i terytorialnym majątków obszarników. Późny okres panowania dynastii Song to moment szczytowy formowania się chińskiego społeczeństwa feudalnego. W późniejszych stuleciach stosunki społeczne ukształtowane w tym czasie ulegały wyłącznie ugruntowaniu i przetrwały wraz ze wszystkimi swoimi patologiami do początków wieku XX.
Za czasów południowych Songów rozpoczęła się tzw. „rewolucja handlowa”, czyli okres przemian, podczas którego wzrosła rola kupców i handlu prywatnego. Najbardziej znamiennym dowodem na istotność tych zmian był fakt, że wpływy z podatków handlowych stały się ważniejszym źródłem dochodów państwa niż wpływy z podatków ziemskich. Handlarze i rzemieślnicy tworzyli gildie, prowadzili prywatne przedsiębiorstwa, wywierając coraz większy wpływ na krajowy stan wytwórczości i handlu. Jednocześnie, wzrost znaczenia kupiectwa wzbudzał uzasadniony niepokój i napięcie w kręgach arystokracji, która postrzegała handlarzy jako zagrożenie dla swego dobrobytu i interesów. Z tego względu arystokraci prowadzili politykę dyskryminacji i ograniczeń wobec kupców.
“Krajobrazy czterech pór roku”, Liu Songnian. Władcy i dostojnicy Południowej dynastii Song z lubością powrócili do swojej ulubionej rozrywki – sztuki i literatury. Na ilustracji przedstawiono zimową scenerię wokół Zachodniego Jeziora. Wszystkie kompozycje można obejrzeć tutaj.
Intensywny rozwój wymiany handlowej przyniósł ze sobą niespodziewany problem: niedostatek pieniędzy miedzianych, które zostały zastąpione formą papierową, zwaną Jiaozi.
Tymczasem na stepach dalekiej północy zachodziły zmiany, które miały zdefiniować przyszłość nie tylko państw Azji, ale również Europy i Bliskiego Wschodu. W 1162 roku (wedle tradycji mongolskiej) na świat przychodzi Temudżyn, syn wodza mongolskiej ordy. Już w najmłodszych latach wyróżniał się niezwykłą pewnością siebie, żądzą władzy i niezłomnością. Dzięki swojemu charakterowi stopniowo zyskiwał przychylność kolejnych mongolskich plemion. W 1204 roku Temudżyn został obwołany Czyngis-Chanem i otrzymał wsparcie ze strony pomniejszych wodzów. Zaledwie dwa lata później na Wielkim Kurułtaju uznano go „Wielkim Kaganem” – naczelnym przywódcą Mongołów. Od tego momentu Czyngis-Chan poświęcił całe swoje życie na prowadzenie krwawych wojen, przeciwko każdemu, kto tylko stanął mu na drodze.
„Kubilaj-chan na polowaniu” autorstwa Liu Guandao. Kubilaj był wnukiem Czyngis-chana. Wyszedł zwycięsko z konfliktu ze swoim bratem i w 1264 roku został przywódcą mongolskiego imperium. W 1271 roku, na wzór chińskich władców, ogłosił się cesarzem dynastii Yuan, tym samym ujawniając swoje zamiary podbicia Chin.
Mongołowie byli koczownikami. Ich gospodarka opierała się wyłącznie na hodowli zwierząt i zbieractwie. Mongołowie nie uprawiali ziemi. Dzielili się na rody patriarchalne, a te z kolei dzieliły się na plemiona. Pomiędzy poszczególnymi wspólnotami często dochodziło do walk o władzę, tereny do życia oraz stada. Podstawę mongolskiego wojska stanowiła konnica, a struktury organizacyjne armii oraz sama taktyka prowadzenia działań wojennych nie różniły się zasadniczo od technik ich sąsiadów, Kitanów i Dżurdżenów. Nieustanne wojny pomiędzy plemionami i rodami sprawiły jednak, że w rzemiośle wojennym Mongołowie przewyższali ich pod wieloma względami.
Za sprawą Czyngis-Chana, Mongołowie prowadzili systematyczny i bezkompromisowy terror, lubując się w mordach i rzeziach na ogromną skalę. Według obyczaju, który miał zostać usankcjonowany przez przywódcę mongolskiej hordy, każde miasto, które ośmieliło się przeciwstawić Mongołom, należało zmieść z powierzchni ziemi. Barbarzyńskie obyczaje Mongołów zniszczyły wiele wysoko rozwiniętych cywilizacji, w tym kultury Persji i Indii.
Mongołowie cechowali się niezwykłymi zdolnościami adaptacyjnymi. Wzorując się na taktykach innych ludów, udoskonalili własne techniki oblężnicze. Przejęli sposoby wykorzystywania broni palnej i artylerii. Ilustracja przedstawia oblężenie Bagdadu przez mongolską armię Hulagu-chana. Zniszczenie Bagdadu przypieczętowało koniec świetności muzułmańskiej kultury Bliskiego Wschodu i pogrążyło rejon w zapaści gospodarczej.
Pierwszą ofiarą mongolskiej ekspansji było Zachodnie Xia, które początkowo uległo żądaniom agresorów i przystało na wymagania ze strony Czyngis-Chana. Następnie Mongołowie zwrócili się ku Chorezmowi, który po zignorowaniu propozycji sojuszu (albo raczej absolutnego poddaństwa), został dosłownie zmieciony z powierzchni ziemi. Podczas wyprawy przeciwko Chorezmowi, Czyngis-Chan zażądał wsparcia wojsk Zachodniego Xia, które odmówiło, a w ostatnim, desperackim ruchu połączyło się z Dżurdżenami przeciwko agresorom. W efekcie klęski tanguckie państwo uległo likwidacji, a jego ludność została dosłownie wycięta w pień – niektóre źródła podają, że ocalało zaledwie 1-2% mieszkańców. Czyngis-Chan zmarł podczas tej wyprawy, a podbite ziemie podzielił między swoich synów.
W tak niepewnych i okrutnych czasach Songowie podjęli wybitnie lekkomyślną decyzję: zawarli sojusz z Mongołami przeciwko Dżurdżenom, licząc na odzyskanie północnych terenów. Tym samym zniszczyli jedyny obszar buforowy dzielący ich od rozrastającego się imperium Mongołów. W 1234 roku upadła ostatnia twierdza państwa Jin. Songowie wyszli na tym sojuszu niezwykle niepomyślnie. Gdy podjęli próby odzyskania zagrabionych obszarów, Mongołowie przegnali ich z powrotem na południe. Ostateczny atak na Chiny był nieunikniony.
Rozwój chińskiej technologii wojennej należy w ogromnej mierze przypisać Songom. Szczególnie przełomowym wydarzeniem było odkrycie przepisu na czarny proch, który umożliwił skonstruowanie materiałów wybuchowych oraz otworzył drogę do użycia broni palnej. Na zdjęciu bomby odnalezione we wraku mongolskiego okrętu z XIII wieku.
Konflikt pomiędzy Chińczykami i Mongołami ciągnął się przez 45 lat. Chińczycy okazali się zaciekłym i trudnym przeciwnikiem, pomimo tego, że sąsiadowali bezpośrednio z głównym ośrodkiem mongolskiej władzy. Ostatnia kampania odbyła się w 1268 roku. Jak się okazało, największym przeciwnikiem przetrwania chińskiej cywilizacji okazali się być jej najwyżsi dostojnicy. Songowska elita dworska z niechęcią przypatrywała się eskalacji działań wojennych i nawoływała do zaprzestania walk. Uznanie mongolskiego zwierzchnictwa i polityka pasywności potencjalnie umożliwiały zachowanie bogactw i licznych przywilejów. Z tego względu grupą, z której pochodziło najwięcej kolaborantów, byli bogaci właściciele ziemscy.
Morska bitwa pod Yamen miała miejsce 19 marca 1279 r. i jest uważana za ostatni akt w historii dynastii Song, ostatnia próbek stawienia oporu najeźdźcom z mongolskiej dynastii Yuan. Mimo przewagi liczebnej 10:1, flota Yuan odniosła miażdżące zwycięstwo taktyczne i strategiczne, niszcząc flotę Song.
W 1276 roku upada Hangzhou, które poddało się najeźdźcy bez żadnego oporu. Niedługo później Mongołowie rozbili zdolne jeszcze do walki oddziały songowskiej armii. Ostatnim akordem zmagań pomiędzy Songami a uzurpatorami z nowej, mongolskiej dynastii Yuan była bitwa morska pod Yamen (prowincja Guangdong), w której Songowie doznali dotkliwej porażki, pomimo przewagi ludzi i okrętów w stosunku 10:1. Mongołowie w bitwie tej wykorzystali kilka forteli zaskakując przeciwnika i zabijając ponad połowę z 200 tysięcy żonierzy Song. Widząc zbliżające się okręty Mongołów premier rządu Songów, minister Liu Xiufu wziął w objęcia liczącego ok. 7 lat cesarza Zhao Binga i skoczył z nim do morza. Za jego przykładem poszły setki dworzan, cesarskich urzędników i konkubin. To był definitywny koniec dynastii Song, dynastii chińskiej. W 1279 roku rozpoczyna się oficjalny okres mongolskiego panowania nad Chinami.
Tekst: Milena Świeboda
Źródła:
Witold Rodziński „Historia Chin”
Guo Guang „5000 lat sztuki chińskiej”
Źródła zdjęć:
- https://www.chenarch.com/Lecture-20-H2.html
- http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-liu-songnian-landscape.php
- https://baike.baidu.com/item/%E4%BA%A4%E5%AD%90/564925?fr=aladdin
- https://theme.npm.edu.tw/khan/Article.aspx?sNo=03009149&lang=2
- https://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Baghdad_(1258)#/media/File:DiezAlbumsFallOfBaghdad.jpg
- https://www.wikiwand.com/en/Timeline_of_the_gunpowder_age
Powered by the Echo RSS Plugin by CodeRevolution.